Wojewoda podlaski po rozważeniu wszystkich zgromadzonych w sprawie budowy obwodnicy w Augustowie ekspertyz, opinii i uwag, w tym również pozytywnej opinii Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody, podpisał w dniu  12 września 2005 r. zezwolenie na realizację w/w przedsięwzięcia położonego na obszarach Natura 2000. 

Jedną z podstawowych przesłanek, którymi kierował się wojewoda jest fakt, iż celem inwestycji jest ochrona zdrowia i życia mieszkańców Augustowa, a zaproponowane działania kompensacyjne utrzymują nienaruszalność i funkcjonalność obszarów Natura 2000.

Szczegóły zostaną omówione podczas konferencji prasowej 14 września 2005 r. (godz. 10). W konferencji prasowej wezmą udział wojewoda podlaski Marek Strzaliński,  dyrektor Wydziału Środowiska i Rolnictwa PUW Józef Staniaszek,  wojewódzki konserwator przyrody Krzysztof Oniszczuk i dyrektor Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddz. w Białymstoku Tadeusz Topczewski.

Konferencja prasowa w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim w sprawie budowy obwodnicy Augustowa

Obwodnica Augustowa - informacja szczegółowa

Na obszarze przeciętym obwodnicą występują 3 istotnie różniące się typy krajobrazów:
1.     Krajobraz lasów liściastych i mieszanych na podłożu gliniastym, który charakteryzuje się dużą żyznością i względną odpornością na zakłócenia środowiska. W tym krajobrazie,
w odległości ok. 1,5 km od obwodnicy, na rozległym torfowisku znajduje się gniazdo i rewir bielika. Prace wykonywane na najbliżej od gniazda położonym odcinku drogi (około 1,5 km) mogą doprowadzić do opuszczenia istniejącego gniazda.
W trakcie prac terenowych nad mapą roślinności nie stwierdzono obecności rzadkich gatunków roślin, co należy wiązać z pewnym zniekształceniem tych lasów, np. znacznym udziałem drzewostanów młodych.

2.     Krajobraz borów sosnowych i borów mieszanych na piaszczysto – żwirowym podłożu. Stwierdzono tu występowanie stosunkowo niedużej liczby stanowisk rzadkich ptaków lęgowych, wśród nich najbardziej liczny jest jarząbek. Jednakże przy samej granicy wytyczonej trasy znajduje się gniazdo orlika krzykliwego. Stanowisko to ulegnie zniszczeniu, jeżeli inwestycja drogowa zostanie wdrożona, podobnie jak pobliskie żerowisko tego ptaka w dolinie Rospudy. Bory sosnowe na siedliskach piaszczystych stanowią potencjalne biotopy głuszca (jak większość siedlisk w Puszczy Augustowskiej). Przeprowadzone badania i doniesienia na temat tego gatunku w rejonie obwodnicy są sprzeczne i nie dają podstawy do twierdzenia o występowaniu w tym miejscy lokalnej populacji tego gatunku, choć nie można całkowicie wykluczyć obecności poszczególnych osobników.

3.     Krajobraz lasów bagiennych, zarośli, szuwarów i mechowisk w dolinie Rospudy.

Projekt budowlany przewiduje połączenie obu krawędzi doliny Rospudy wysoką estakadą (około 9 m) po najkrótszej linii przecięcia doliny. Estakada pozwala na niezakłócony przepływ wód w dolinie Rospudy, utrzymanie ciągłości naturalnego systemu brzegowego rzeki oraz umożliwia migrację zwierząt wzdłuż doliny. Konstrukcja przeprawy ma minimalny wpływ na ryby i bezkręgowce bytujące w wodach i migrujące w nurcie rzeki.

Proponowana technologia budowy mostu, z zastosowaniem drewnianego mostu pomocniczego, stanowi najmniej inwazyjny sposób wykonania przeprawy drogowej. Technologia budowy mostu pomocniczego i właściwego ograniczy szkody w obrębie zbiorowisk roślinnych na trasie estakady. Szkody te związane będą z wbijaniem, a następnie usuwaniem około 360 pali rurowych niezbędnych do konstrukcji mostu pomocniczego. Przewiduje się w związku z tym punktowe, częściowe zmieszanie torfu
i osadów mineralnych w spągowej części pokrywy torfowej. Zniszczona zostanie też część wierzchniej warstwy torfu i roślinność na 9 płatach o powierzchni około 30 m² w miejscach zatopienia płyt betonowych pod podpory estakady. Przewiduje się, że łącznie ulegnie degradacji około 700 m² powierzchni torfowiska.

Budowa estakady i jej obecność praktycznie nie wpłyną na zmianę stosunków wodnych w obrębie torfowiska, na co wskazują też modele hydrologiczne. Na trwałość stosunków wodnych ma wpływ zasilanie stref krawędziowych doliny przez wody pochodzące
z przyległych terenów piaszczystych. Dotyczy to w szczególności terenów, gdzie znajdują się największe skupiska roślin chronionych i rzadkich. Wykonane w terenie badania wykazują, że w dolinie Rospudy na trasie obwodnicy i w jej bezpośrednim otoczeniu nie występuje żaden z gatunków roślin tzw. priorytetowych: obuwik pospolity, skalnica torfowa, lipiennik Loesela, choć ten ostatni z listy jest dość częsty w dolinie. Najbliższe stanowisko miodokwiatu krzyżowego znajduje się ponad 500 m w górę rzeki od estakady i nie jest przez nią zagrożone. Na trasie estakady odnotowano obecność innych gatunków chronionych i rzadkich, ale trwałość ugrupowań tych gatunków (populacji) nie zostanie zagrożona, nawet gdy kilkanaście egzemplarzy roślin zostanie zniszczonych w trakcie budowy mostu.

W strefie negatywnego oddziaływania projektowanej obwodnicy augustowskiej stwierdzono występowanie 114 gatunków ptaków. Wśród nich aż 15 gatunków uznanych jest za zagrożone w skali europejskiej. Są to: bielik, błotniak stawowy, orlik krzykliwy, głuszec, jarząbek, kropiatka, derkacz, żuraw, włochatka, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, jarzębatka oraz muchołówka mała. Stwierdzono, że na terenie objętym inwestycją oraz pod jej wpływem znajdzie się  około 45 rewirów lęgowych ptaków należących do gatunków zagrożonych, natomiast w 600-metrowej strefie największego zagrożenia znalazło się około 30 rewirów takich ptaków. Realizacja  obwodnicy będzie skutkowała zniszczeniem tych rewirów już w trakcie budowy, inne natomiast mogą zostać opuszczone wskutek niekorzystnych zmian siedliskowo-krajobrazowych lub z powodu uciążliwego sąsiedztwa trasy szybkiego ruchu (kolizje z pojazdami, hałas, zwiększona penetracja ludzka). Należy podkreślić, iż w/w gatunki ptaków nie są gatunkami priorytetowymi w brzmieniu dyrektywy ptasiej, a walory przyrodnicze doliny Rospudy w warunkach województwa podlaskiego nie odbiegają od walorów obserwowanych w innych  jego regionach .

Z przedłożonych przez wnioskodawcę opracowań oraz  dokumentów wynika, iż ostateczny i przyjęty do realizacji przebieg obwodnicy Augustowa był przedmiotem wieloletnich analiz i wszechstronnych rozważań.

Przyjęto więc wariant IV, dla którego, po uwzględnieniu protestów mieszkańców wsi Mazurki,  opracowano koncepcję z alternatywą L, odsuwającą trasę w głąb lasu z dala od pól uprawnych i funkcjonującego młyna. 

Wypracowany i wynegocjowany w licznych spotkaniach z mieszkańcami terenów, objętych projektowanym przebiegiem trasy wariant IV L, który dodatkowo został zaakceptowany przez Prezydium Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko przy Ministrze Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w dniu 2 czerwca 1997 r., stanowił podstawę do sporządzenia projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie przebiegu obwodnicy, tj. miasta i gminy Augustów oraz gminy Nowinka. Projekty te zostały poddane, zgodnie z procedurą ustawy o planowaniu przestrzennym, społecznym konsultacjom. Protesty i skargi właścicieli gruntów nie zgadzających się na planowany przebieg obwodnicy, zgłaszane w trakcie procedury planistycznej, zostały w konsekwencji oddalone i odrzucone przez Naczelny Sąd Administracyjny, a przedmiotowe plany uchwalone, co przesądziło na tym etapie o przebiegu obwodnicy. Na podstawie ostatecznych uchwał Rad Gmin, obwodnica Augustowa została wprowadzona do planów zagospodarowania przestrzennego, stanowiących prawo miejscowe.

Wobec kolejnych protestów mieszkańców i organizacji ekologicznych, podnoszących szkodliwy wpływ tego odcinka drogi na tereny cenne przyrodniczo, który zdaniem ekologów, będzie stanowić zagrożenie dla zachowania naturalnego, bagiennego stanu doliny rzeki Rospudy, ponownie poddano szczegółowej analizie ustalony przebieg trasy. Problem ten między innymi rozstrzygała Wojewódzka Komisja Ochrony Przyrody, uznając potrzebę budowy obwodnicy Augustowa, pod warunkiem zastosowania rozwiązań technicznych ograniczających zmiany w środowisku przyrodniczym i zapewniających niezmienność układu stosunków wodnych w dolinie rzeki Rospudy. W związku z tym Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przygotowała koncepcję projektowanych 5 wariantów budowy mostu przez dolinę rzeki. Koncepcja dotyczyła najbardziej newralgicznego i kontrowersyjnego elementu obwodnicy, tj. przejścia przez dolinę Rospudy szerokości 500 m. Zaproponowano następujące rozwiązania technologiczne: most łukowy o rozpiętości przęsła L = 60 m nad rzeką z nasypem ziemnym na pozostałej części doliny o długości 460 m, most belkowy trzyprzęsłowy o rozpiętości przęseł L = 80 m z nasypem ziemnym na pozostałej części doliny o długości 450 m, estakada 10-przęsłowa o rozpiętości przęseł i długości L = 516 m bez nasypu ziemnego, estakada 5-przęsłowa o rozpiętości przęseł i długości L = 246 m z nasypem ziemnym o długości 270 m, przejście tunelowe o długości L = 1000 m.

 Koncepcja została poddana na wniosek wojewody dodatkowej analizie, określającej jej wpływ na stan uwilgotnienia doliny, opartej o prace badawcze obejmujące rozpoznanie warunków hydrologicznych jak i geotechnicznych w dolinie Rospudy.

Przeprowadzone badania, analizy i obliczenia wykazały, iż przejście przez rzekę możliwe będzie estakadą 10-przęsłową na całej szerokości doliny, gdyż nie spowoduje istotnych zmian w położeniu i dynamice wód gruntowych, a tym samym nie nastąpi przesuszenie siedlisk hydrogenicznych w dolinie rzeki.

Kolejnym konsultacjom społecznym przedsięwzięcie zostało poddane w postępowaniu prowadzonym przez Burmistrza Augustowa w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, zmierzającym do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wszystkie zgłaszane uwagi i wnioski, były rozpatrywane w trakcie postępowania
z udziałem społeczeństwa na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska, przy uzgadnianiu przedsięwzięcia z Wojewodą w zakresie ochrony środowiska, a później przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. W toku tego postępowania brano też pod uwagę zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego oraz wnioski mieszkańców Augustowa dotyczące bezwzględnej konieczności budowy obwodnicy, z uwagi na fakt, iż zaniechanie jej realizacji niesie za sobą określone negatywne konsekwencje. Wariant zerowy (zaniechanie inwestycji) oznacza bowiem, iż przez miasto Augustów przejeżdżać będzie w ciągu doby około 3 tysięcy pojazdów ciężarowych, zwiększając ponadnormatywne zanieczyszczenia tlenkami azotu, hałas w ośrodku o statusie uzdrowiska, drgania dynamiczne niszczące pobliskie budynki. Wzrastające natężenie ruchu prowadzi również do rosnącej liczby wypadków drogowych, podczas których giną ludzie (w 2004 r. wzrost niemal dwukrotny w stosunku do lat poprzednich), a wiec do zagrożenia zdrowia i życia tej lokalnej społeczności.

W celu eliminowania i ograniczenie negatywnych skutków projektowanej inwestycji na środowisko  , oprócz przyjętych rozwiązań projektowych, zlecono cały szereg działań kompensacyjnych. Mają one prowadzić do odbudowy miejsc lęgu, bytowania i żerowania ptaków oraz odbudowy siedlisk leśnych utraconych w wyniku realizacji inwestycji, a także do poprawy stanu siedlisk leśnych, które poniosły straty. Działania kompensacyjne obejmują między innymi: wykup gruntów, wykonanie piętrzenia na rzece Kolniczance, wyłączenie z użytkowania gospodarczego części gruntów w Nadleśnictwach Augustów i Szczebra, odtworzenie runi, renaturalizację obszarów wodno – błotnych, rozmieszczenie 30 budek lęgowych, utworzenie optymalnych warunków bytowania dla głuszca oraz przygotowanie dokumentacji kartograficzno – przyrodniczej do włączenia wszystkich terenów renaturalizowanych do obszarów Natura 2000 wraz z opracowaniem planów ochrony.

Podjęte działania kompensacyjne pozwolą na praktyczne zapewnienie spójności i właściwego funkcjonowania obszarów naturowych, a ich koszt poniesie Inwestor.

Oprócz działań kompensacyjnych zobowiązano inwestora do prowadzenia monitoringu ilości i jakości ścieków, jakości wód gruntowych, zawartości metali ciężkich w glebach i roślinności oraz stanu i zachowania gatunków zagrożonych roślin i zwierząt.

W sprawie projektowanej obwodnicy Augustowa wojewoda podlaski zwrócił się do Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody z prośbą o wyrażenie opinii.

W dniu 31 sierpnia 2005 r. Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody w Białymstoku pozytywnie zaopiniowała projekt planowanej inwestycji drogowej oraz przewidziane działania kompensacyjne wraz z rozwiązaniami technicznymi, służącymi minimalizacji szkód wyrządzonych w przyrodzie..

Inwestor dysponuje ostateczną decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, która została wydana przez burmistrza Augustowa w dniu 6 marca 2003 roku, w trybie ustawy Prawo ochrony środowiska – przed nowelizacją z dnia 27 czerwca 2005 roku. W tym przypadku, korzystając z przepisu przejściowego wyżej wymienionej noweli, tj. art. 19 ust. 1, inwestor wystąpił o prowadzenie dalszego postępowania z zastosowaniem dotychczasowych regulacji, czyli o wydanie zezwolenia Wojewody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie obwodnicy Augustowa przebiegającej przez obszar Natura 2000. Swój wniosek inwestor poparł szczegółową analizą wybranego wariantu ze względu na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000.

Wybór tego wariantu poprzedzono wieloletnimi analizami przebiegu obwodnicy, ocenami przyrodniczymi, specjalistycznymi, które jednoznacznie wskazują, iż brak jest alternatywnych rozwiązań. Jednocześnie, jak wynika z przedłożonych dokumentów, mimo zastosowania szeregu rozwiązań technicznych ograniczających szkody środowiskowe, projektowane przedsięwzięcie będzie miało negatywny wpływ na siedliska o znaczeniu priorytetowym (np. siedliska oznaczone kodem 91D0).

Zaniechanie tegoż przedsięwzięcia niesie natomiast wymierne zagrożenie zdrowia i życia mieszkańców Augustowa, a także zagrożenie bezpieczeństwa powszechnego regionu.

Wskazane wyżej przesłanki w postaci: braku rozwiązań alternatywnych, negatywnego wpływu na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt objętych Naturą 2000, konieczność kompensacji przyrodniczej oraz fakt, iż wydanie zezwolenia ma na celu ochronę zdrowa i życia mieszkańców Augustowa, a także zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego regionu, wyczerpały w pełni brzmienie art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) i zadecydowały o zgodzie Wojewody na realizację przedmiotowego przedsięwzięcia.  

Andrzej Jarosz
Rzecznik Prasowy Wojewody Podlaskiego